TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA

Psychoterapia poznawczo–behawioralna zwana także terapią kognitywno–behawioralną (cognitive–behavioral therapy – CBT), jest metodą leczenia zaburzeń psychicznych, trudności emocjonalnych oraz problematycznych zachowań. Podejście poznawczo-behawioralne jest jednym z najlepiej zbadanych i najskuteczniejszych podejść terapeutycznych w historii psychoterapii. Charakteryzuje się ustrukturowanym i zorientowanym na określone cele i problemy sposobem współpracy terapeuty i klienta/pacjenta.

Czym CBT różni się od innych nurtów?

W porównaniu z innymi rodzajami psychoterapii jest określana jako metoda krótkoterminowa – trwa zwykle kilkanaście do kilkudziesięciu spotkań (raz w tygodniu). Choć pierwotnie powstała z myślą o leczeniu depresji, jest z powodzeniem stosowana także w leczeniu innych zaburzeń nastroju (m.in. dystymia, choroba dwubiegunowa), zaburzeń lękowych (m.in. lęk paniczny, fobia społeczna, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne), zaburzeń osobowości, odżywiania, uzależnień a także w zaburzeniach psychotycznych. Jej skuteczność w terapii różnych problemów psychicznych wykazano w bardzo dużej ilości wiarygodnych badań klinicznych.

U podstaw terapii poznawczo–behawioralnej leży założenie, że poprzez zmianę dezadaptacyjnego (błędnego, rodzącego cierpienie) sposobu myślenia można uzyskać zmianę nastroju i zachowania. Terapeuta stosuje techniki CBT aby pomóc pacjentowi/klientowi zweryfikować własne wzorce myślenia i własne przekonania oraz zastąpić „błędy w myśleniu” bardziej realistycznymi i efektywnymi myślami, redukując w rezultacie dyskomfort i ograniczając samoograniczające zachowania. Terapia poznawczo–behawioralna pozwala zastąpić nie sprawdzające się sposoby radzenia sobie, myślenia, odczuwania i zachowania się bardziej użytecznymi, bardziej „sprzyjającymi właścicielowi”. CBT zakłada że „posiadane” sposoby reagowania myślami, uczuciami i zachowaniami zostały wyuczone w toku rozwoju jednostki, a w związku z tym możliwe jest oduczenie się ich (w sprzyjających okolicznościach) lub nauczenie się nowych sposobów funkcjonowania. Mówiąc prościej, każdy może się nauczyć myśleć o sobie, świecie, innych ludziach w sposób bardziej sprzyjający jego dobremu codziennemu funkcjonowaniu.

Terapeuta poznawczo–behawioralny posługuje się w pracy z klientem/pacjentem różnymi technikami CBT, do których należą m.in.:

• dialog sokratejski

  – metoda polegająca na umiejętnym zadawaniu pytań przez terapeutę, w sposób umożliwiający klientowi/pacjentowi samodzielne zidentyfikowanie błędów lub zafałszowań we własnym myśleniu. Metoda nawiązuje do greckiego filozofa Sokratesa, który zasłynął między innymi z charakterystycznego sposobu dyskutowania z rozmówcami, których poglądów nie podzielał. Poprzez samo zadawanie pytań pozwalał im odkryć błędy logiczne we własnym rozumowaniu,

• zapis myśli

  – metoda polegająca na rozwinięciu umiejętności bardziej uważnego, świadomego i zdystansowanego przyglądania się własnym myślom w celu samodzielnego identyfikowania błędów i zniekształceń w ich treści. Uwzględnia systematyczne spisywanie myśli w określony sposób oraz ich ustrukturowaną analizę,

• zadania domowe

  – pomagają w sposób empiryczny (doświadczalny) badać i weryfikować posiadane przekonania. Np. jeśli ktoś jest głęboko przekonany, że z powodu wstydu „nie potrafię inicjować rozmowy z innymi”, może wspólnie z terapeutą ustalić zadanie by zapytać 5 przypadkowych osób o godzinę, pogodę, drogę itp. Zadania pomagają także utrwalać i rozwijać nowe umiejętności i sposoby radzenia sobie,

• ekspozycja

  – w przypadku zaburzeń lękowych, ekspozycja oznacza świadome, planowane i celowe narażenie się na obiekt lęku (np. pająka, uczucie duszności, przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu) by oduczyć się lękowej reakcji, oswoić lęk i nauczyć się reagować w bardziej adaptacyjny sposób. Ekspozycja może przyjąć formę tzw. systematycznej desensytyzacji – stopniowego, kontrolowanego oswajania lękotwórczego obiektu,

• przeformułowanie poznawcze

  – polega na stopniowym zastępowaniu „starych, niefunkcjonalnych” przekonań bardziej adekwatnymi i służącymi danej osobie. Motorem przeformułowania przekonania może być m.in. dialog sokratejski, ekspozycja lub inny eksperyment behawioralny.

Można powiedzieć że w ramach terapii poznawczo–behawioralnej terapeuta i klient/pacjent działają jak zespół badawczy i wspólnie poszukują nieoptymalnych sposobów myślenia, czucia i zachowania się oraz sposobów najskuteczniejszej i najlepszej dla klienta/pacjenta ich zmiany.